Staszic, którego nie znacie.
Stanisław Staszic jest patronem naszej szkoły od 1966 r. W tym samym roku nadano jej również sztandar. W 2006 r. szkoła otrzymała nowy sztandar oraz obowiązującą do dziś nazwę: I Zespół Szkół im. Stanisława Staszica we Wschowie. Warto zaznaczyć, że Staszic należy do najczęściej wybieranych patronów szkół i instytucji w Polsce. W tym artykule przedstawimy życiorys tego wybitnego człowieka, co pozwoli lepiej zrozumieć wybór jego osoby na patrona naszej szkoły.
Staszic urodził się w Pile, miejscowości położonej na północ od Poznania. Na chrzcie, który odbył się 6 listopada 1755 r., nadano mu imiona Stanisław Wawrzyniec. Jako najmłodszy z rodzeństwa był oczkiem w głowie rodziców. Ojciec, burmistrz miasta, pragnął, aby syn zdobył wykształcenie i zrobił karierę, choć mieszczańskie pochodzenie znacznie to utrudniało. Matka, zaniepokojona jego słabym zdrowiem, powierzyła go boskiej opiece. Z wdzięczności za ocalenie życia dziecku postanowiła przeznaczyć je do stanu duchownego — i tak też się stało. Edukację Staszic rozpoczął w szkole parafialnej, następnie w Seminarium Duchownym w Poznaniu, po ukończeniu którego przyjął święcenia kapłańskie. To zakończyło jego formację teologiczną, ale choć później jego życie potoczyło się różnymi drogami, Staszic pozostał księdzem aż do śmierci. Jednocześnie całą swoją energię skierował na rozwój w innych dziedzinach.
W 1779 r. wyjechał z kraju, aby kontynuować naukę. Studiował na uniwersytetach w Niemczech i we Francji. W Paryżu zetknął się z ideami oświecenia, które były już wtedy niezwykle popularne w Europie. Szczególną fascynację wzbudziła w nim „Historia Naturalna” autorstwa Georges’a-Louisa Buffona — rewolucyjne dzieło epoki, które Staszic postanowił przetłumaczyć na język polski. Równocześnie studiował nauki przyrodnicze i podróżował w celach naukowych po Europie. Ten krótki, ale intensywny okres gruntownie zmienił jego postrzeganie świata i wywarł fundamentalny wpływ na jego dorosłe życie.
Po powrocie do kraju w 1781 r. nastąpił kolejny zwrot w jego życiu. Staszic otrzymał propozycję objęcia nadzoru nad edukacją dzieci jednego z najważniejszych ludzi w Rzeczypospolitej Obojga Narodów — ordynata hrabiego Andrzeja Zamoyskiego. Przyjął tę pracę, co zapewniło mu stabilność finansową, rozpoznawalność i szacunek otoczenia. Nie przerwał jednak swojej działalności naukowej i wciąż poszerzał wiedzę. Rozpoczął również działalność publicystyczną dotyczącą naprawy Rzeczypospolitej. Pod wpływem rozmów z ordynatem napisał anonimowo „Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego”, a w czasie Sejmu Czteroletniego — „Przestrogi dla Polski”. W obu dziełach postulował gruntowne reformy społeczno-polityczne państwa. Niestety, mimo wysiłków, Rzeczypospolitej nie udało się uratować. Po rozbiorach zniknęła z mapy Europy, a w tym samym czasie zmarł Andrzej Zamoyski. Skończyła się również opieka nad jego dziećmi — tak zakończył się trudny, ale niezwykle ważny rozdział życia Staszica.
Przed Staszicem stanęły nowe wyzwania. Dzięki niezależności finansowej mógł realizować ambitne plany i marzenia. Zaczął inwestować, kierując się troską o poprawę sytuacji chłopów. Kupił majątek ziemski i założył tam Towarzystwo
Rolnicze Hrubieszowskie — rodzaj wiejskiej spółdzielni. Największą nowością było zniesienie pańszczyzny. Z dochodów Towarzystwa utrzymywano m.in. szkołę wiejską i zatrudniano lekarza. Pomysł okazał się ogromnym sukcesem, a przewidujący Staszic zapisał w testamencie dobrze prosperujące Towarzystwo jego mieszkańcom.
Na przełomie XVIII i XIX w. Staszic intensywnie podróżował, prowadząc badania gór w celu poznania ich budowy geologicznej oraz zasobów naturalnych. Efektem wielu lat pracy było dzieło „O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski”, za które uznano go ojcem polskiej geologii. W 1800 r. w Warszawie powstało Towarzystwo Przyjaciół Nauk, którego celem było podtrzymywanie języka polskiego w okresie niewoli oraz wspieranie szkolnictwa i nauki. Towarzystwo stało się oczkiem w głowie Staszica — początkowo był wykładowcą, później prezesem, realizując przez lata motto: „być narodowi użytecznym”. Zainicjował również budowę nowej siedziby Towarzystwa, ukończonej w 1824 r. Po jego śmierci nazwano ją Pałacem Staszica. Z jego inicjatywy przed budynkiem postawiono pomnik Mikołaja Kopernika, częściowo sfinansowany z jego testamentu.
Staszic dopiero w wieku 52 lat podjął pracę w służbie publicznej — wcześniej było to niemożliwe z powodu jego pochodzenia. Czasy Księstwa Warszawskiego, a następnie Królestwa Polskiego, umożliwiły mu taką działalność, którą prowadził równolegle z pracą naukową. Jako członek Izby Edukacyjnej zaangażował się w reformę szkolnictwa. Dzięki jego staraniom rozwinęło się szkolnictwo ogólne i zawodowe na wszystkich szczeblach, powstały nowe podręczniki, w tym nowatorski elementarz „Nauka początkowego czytania”, niezwykle ważny dla zachowania polskości w okresie zaborów. W rządzie Królestwa Polskiego pełnił funkcję Kierownika Dyrekcji Przemysłu, Handlu i Kunsztów. Zajął się rozwojem przemysłu ciężkiego, zwłaszcza w Staropolskim Okręgu Przemysłowym, oraz rozbudową infrastruktury — dróg, regulacją rzek i urządzaniem miast. W uznaniu zasług otrzymał najwyższe odznaczenie państwowe — Order Orła Białego.
Ostatnie lata życia Staszica były trudne. Sytuacja polityczna w Królestwie Polskim uległa pogorszeniu. Kontrowersyjne zwolnienie Stanisława Kostki Potockiego — przyjaciela i współpracownika Staszica — zahamowało reformę oświaty. Narastały również spory z ministrem skarbu, który blokował finansowanie projektów inwestycyjnych. W 1824 r. Staszic zrezygnował z funkcji państwowych, pozostając jedynie doradcą namiestnika. Nadal prowadził badania i publikował, jednak jego zdrowie zaczęło się pogarszać. Dużo czasu poświęcił sporządzeniu testamentu, głęboko przekonany, że powołaniem człowieka jest „ulepszenie losu swoich bliźnich”. Cały swój majątek przeznaczył na cele społeczne. Jego życzeniem było spocząć przy kościele kamedułów na Bielanach — miejscu, w którym często rozmyślał — i tak się stało.
Stanisław Staszic zmarł 20 stycznia 1826 r. w Warszawie. W jego pogrzebie uczestniczyło kilkanaście tysięcy ludzi. Zapamiętano go jako orędownika gruntownej reformy oświaty, twórcę zalążków industrializacji, badacza, działacza społecznego i patriotę.
To właśnie dlatego tak często wybierano go na patrona szkół i instytucji. I to właśnie dlatego został patronem naszej szkoły — a to zobowiązuje.
